فتق دیسک یا بیرون زدگی چیست ؟

ستون فقرات از مهره ها و دیسکهای بین مهره ای تشکیل شده است. این دیسک ها از چند لایه بیرونی حلقوی (فیبروز) که سفت تر است و یک بخش میانی هسته (ژله ای) که نرم تر است و در مجموع این دیسک های بین مهره ای حالت بالشتکهای ارتجاعی بین مهره ها را ایجاد می کنند. کانال نخاعی از عناصر استخوانی مهره ها و بافت های نرم بین مهره ای و دیسکها تشکیل شده است. بخش جلویی کانال نخاعی ازجسم مهره ای و دیسکها تشکیل شده است. به هر دلیلی که قسمت میانی دیسک که نرم تر است از مرکز به سمت حاشیه جابجا شود و شکل طبیعی دیسک تغییر کند ممکن است این تغییر شکل به سمت عقب یا کناره ها جابجا شده و اثر فشاری روی نخاع یا ریشه های عصبی آورد و علایم درد موضعی یا درد اندام را بر اساس اینکه در کمر یا گردن این اتفاق رخ داده باشد ایجاد کند.

علایم فتق یا بیرون زدگی دیسک کمر چیست؟

بر اساس اینکه شدت بیرون زدگی دیسک چقدر باشد یا اینکه در کدام ناحیه رخ داده باشد علایم تغییر می کنند. اما معمولا مهمترین علامت درد است که جزو شایعترین تظاهرات است. در مواردی که بیرون زدگی ها کم باشد درد های کمر به صورت موضعی در کمر احساس می شوند. این دردها با بعضی حرکتها یا در بعضی پوزیشن ها تغییر می کنند. اگر شدت بیرون زدگی ها هم بیشتر شود یا در جایی رخ داده باشد که روی ریشه اعصاب فشار بیاورد درد اندام نیز رخ می دهد. اسپاسم عضلات اطراف نیز می تواند از تظاهرات دیسک های کمری باشد. در برخی مواقع به درد های دیسک کمر درد سیاتیکی گفته می شود چرا که این دردها در محدوده عصب سیاتیک رخ می دهد. در برخی موارد درد ها با بی حسی ، کرختی یا گزگز در قسمتهایی از اندام مثل قسمتهای جلوی ران یا پشت ران یا کناره های ساق و یا انگشتان بصورت جداگانه یا با هم همراه می شوند. این درد ها برای بیماران نگران کننده و در بسیاری مواقع باعث محدودیت در حرکت و استراحت می شوند.

در بیشتر مواقع فتق یا بیرون زدگی های دیسک کمر در قسمت پایین کمر و مهره های پایینی کمر که محل اتصال ستون فقرات کمری به لگن می باشد رخ می دهند. در بسیاری مواقع در افرادی که سن بالایی ندارند در نتیجه فعالیت های سنگین یا برداشتن بار سنگین دچار این بیرون زدگی ها و در نتیجه درد می شوند. اگر این بیرون زدگی ها شدید باشند بخش ژله ای هسته دیسک ، حلقه های فیبروزی را پاره نموده و مواد هسته دیسک به بیرون از آن ریخته و علایم و دردهای شدید هم ایجاد می نماید که به آن اکستروژن دیسک هم گفته میشود.اگر شدید نباشد و پارگی لایه های بیرونی دیسک شدید و کامل نباشد بیرون زدگی هایی رخ می دهد. اگر شدت کمتر باشد و در حدود متوسط باشد به آنها پروتروزن یا هرنی دیسک هم گفته می شود و در صورتی که شدت کمتری داشته باشد بصورت برآمدگی یا بالجینگ مشخص می شوند. این طبقه بندی ها و تعاریف ممکن است با میزان درد بیمار ارتباط مستقیمی نداشته باشند یعنی ممکن است حتی با مقدار کمی بیرون زدگی دردهای شدیدی ایجاد شود یا حتی در مواقعی با پارگی کامل نیز دردهای زیادی وجود نداشته باشد. که تشخیص و تعیین وضعیت بیمار در این مواقع کاری تخصصی و مهم بر اساس جمیع علایم و مطالعات رادیولوژیک می باشد.

روش های تشخیصی بیرون زدگی یا فتق دیسک چیست؟

ام آر آی(MRI ) تقریبا در حال حاضر بهترین روش تشخیصی فتق یا بیرون زدگیهای دیسکهای کمری می باشد. در بسیاری از موارد تقسیم بندی هایی مثل بالجینگ، پروتروژن، اکستروژن که برای بیرون زدگی دیسک استفاده میشوند بر اساس تصاویر ام آرآی تعیین میشوند. در مواردی که امکان انجام MRI  وجود ندارد برای تشخیص روشهایی وجود دارد ولی دقت کمتر و انجام سخت تری دارد.

 درمان بیرون زدگی یا فتق دیسک چیست؟

معمولا بعد از تشخیص صحیح درمان صورت می گیرد. در بسیاری مواقع دردها با یافته های تصویربرداری مطابقت و همخوانی ندارند و صرفا” تکیه بر مطالعات تصویربرداری ممکن است درمانهایی را مطرح نماید که در واقع نیازی به آنها نمی باشد و برعکس.

براساس اینکه علایم چه باشند و میزان بیرون زدگی چقدر باشد درمان در نظر گرفته میشود. استراحت و پرهیز از فعالیتهای سنگین از اصلی ترین بخشهای درمان محسوب می شوند.درمانهای جدید امروزی برای فتق دیسک یا بیرون زدگیهای دیسک شامل درمانهای دارویی ، درمانهای کم تهاجمی مثل لیزر داخل دیسک و درمانهای تهاجمی تر مثل جراحی می باشند. از جمله درمانهای دارویی مهم داروهای ضد التهابی غیر استروییدی (NSAIDs) داروهای استروییدی است.

همانگونه که در بالا ذکر شد انواع مختلفی از بیرون زدگیها و عواقب احتمالی آنها وجود دارند و در بسیاری از آنها علایم شبیه دارند و بنابراین تشخیص صحیح برای اقدام درمانی ضروری است. از سوی دیگر با توجه به اهمیت فشار روی اعصاب و احتمال آسیب عصبی جبران ناپذیر ، بهتر است از درمانهای غیر متعارف پرهیز شود و حتما در این موارد با پزشک مشورت شود. مراجعه به کلینیک درد و فوق تخصص درد نیز می تواند برای انجام اقدامات کم تهاجمی در کنترل درد پیشنهاد خوبی باشد.

تماس با ما 02188006302

دکتر امیر علی اورندی- فلوشیپ فوق تخصصی درد